CECHY MAKROSKOPOWE
 Grupa dojrzałych owocników
|
Owocniki najczęściej kuliste lub owalne. Wielkość owocników 1–4 cm. Kora jaskrawa, w młodych owocnikach jasnożółta, potem czerwono-brązowa, w późnym stadium dojrzałości ciemnobrązowa. Powierzchnia owocnika delikatnie brodawkowana. Brodawki nieregularne, płaskie, tępo zakończone. Perydium na przekroju jasnokremowe do szaro-różowego. Grubość perydium 2–4 mm. Gleba młodych owocników biała, potem jasnoróżowa, beżowo-różowa, wreszcie czarna. We wczesnym stadium dojrzałości poprzecinana szaro-różowymi dissepimentami tworzącymi na przekroju marmurkowaty wzór. Bardzo rzadko można spotkać okazy z dissepimentami lub perydium w kolorze niebieskim, zielonkawym lub turkusowym. Brak danych na temat przyczyn takich przebarwień. U większości znalezionych okazów można zaobserwować wyraźną krustę, łatwo oddzielającą się od owocnika.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki E.granulatus
|
Perydium wyraźnie dwuwarstwowe, 200-400 μm. Warstwę zewnętrzną - korteks - tworzą brodawki perydialne wraz z tkanką łączną. Brodawki zbudowane z wydłużonych, grubościennych strzępek o nieregularnych kształtach, zabarwionych na żółto-brązowo. Tkanka łączna zbudowana z prostych, równolegle ułożonych, septowanych, bezbarwnych strzępek. Perydium właściwe to warstwa chaotycznie splecionych, hialinowych strzępek o średnicy 3-5 μm. Worki elipsoidalne lub kuliste z niewielkimi trzoneczkami. Średnia wielkość worków 35-65 μm. Worki 6-8 zarodnikowe. Worki można zaobserwować tylko we wczesnym stadium dojrzałości, kiedy gleba zawiera wyraźne dissepimenta. W dalszej fazie wzrostu worki ulegają rozpadowi. Zarodniki kuliste, żółto-brązowe, brązowe, o średniej wielkości 22-30 μm. Zarodniki wyraźnie urzeźbione, pokryte gęstymi kolcami o średniej wielkości 2-4 μm
 |
 |
 |
Przekrój perydium |
Budowa brodawki perydialnej |
Worki i niedojrzałe zarodniki |
|
SIEDLISKO
 Pasożytujące na Elaphomyces owocniki Tolypocladium ophioglossoides
|
Elaphomyces granulatus występuje we wszystkich typach lasów, jednak najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Pinus sylvestri oraz Picea abies. W Europie i Ameryce Północnej znajdowany pod wieloma gatunkami drzew, jednak wciąż ze zdecydowaną przewagą drzew iglastych. Gatunek ten nie ma szczególnych wymagań glebowych, choć na podstawie badań na obszarze Polski można stwierdzić że preferuje gleby ubogie, brunatne i bielicowe. Gatunek masowo wyrastający w monokulturowych lasach sosnowych środkowej i zachodniej Polski. Rzadszy w górach i na pogórzu. Owocniki wyrastają do 10 cm w głąb gleby. Okazy we wszystkich stadiach rozwoju można zbierać przez cały rok. E. granulatus rośnie zazwyczaj w dużych grupach, liczących kilkanaście do kilkuset okazów.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Elaphomyces granulatus to w Polsce najczęściej występujący gatunek grzyba hypogeicznego. Znane są liczne stanowiska ze wszystkich regionów kraju, za wyjątkiem wyższych położeń górskich. Rozpowszechniony we wszystkich krajach Europy, znany z Azji, Australii i Ameryki Północnej.
|
UWAGI
 Owocniki z nietypowymi, niebieskimi dissepimentami
|
Masowość występowania Elaphomyces granulatus na przeważającym obszarze kraju powoduje, że w okresach zimowych owocniki mogą stanowić do 70% pożywienia zwierząt leśnych, głównie saren, dzików i jeleni.
Na owocnikach Elaphomyces pasożytują grzyby z rodzaju Tolypocladium – T. ophioglossoides i T. capitatum. Widoczne na powierzchni podkładki Tolypocladium są pewną wskazówką występowania pod ziemią owocników Elaphomyces.
Polska nazwa gatunku to jeleniak sarni.
|
